İstanbul’un ilk müze gemisi olması için 6 yıldır bekleyen direniş ve kurtuluşun temsilcisi olarak Beşiktaş Meydanı’nda ilk anıt gemisi olarak konması hedeflenen Kartal İstimbotu’nun İstanbul dışında Çanakkale’de sergilenme söylentilerine Kartal İstimbotu Platformu üyeleri şiddetle tepki gösterdi.
Özel sektördeki kullanım ömrünün ardından hurdaya ayrılan Kartal istimbot, 2016 yılında Tuzla’da denizciler tarafından bulunarak yenilenmişti. Amiral Cem Gürdeniz başkanlığındaki Kartal İstimbot Platformu tarafından tamamen imece usulü yenilenerek 2018 yılında Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’na teslim edilmişti. Ancak teknenin nerede sergileneceği ise merak konusu oldu. Büyük önder Mustafa Kemal Atatürk, 13 Kasım 1918 günü Kartal istimbotun pruvasında İstanbul’u işgale gelen birleşik donanmayı gördüğünde söylediği “Geldikleri Gibi Giderler” sözleri tarihe geçmişti. 2016 yılında kaderine terk edildiği Tuzla’nın Güzelyalı koyunda bulunduktan sonra yenilenerek tarihe kazandırılan ikonik Kartal istimbotunun nerede sergileneceği için verilen demeçler şöyle;
Karakaş; Siyasi Endişeler mi? Var
İstimbotu Türkiye’ye duyuran deniz tarihi araştırmacısı Gökhan Karakaş, bu konudaki endişesini şöyle dile getiriyor; “Yenilmez armadaya meydan okuyan istimbot 6 yıldır cumhuriyet tutkunlarıyla buluşmayı bekliyor. Siyasi endişeler nedeniyle İstanbul’a verilmemesini anlayamıyoruz, İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Ekrem İmamoğlu harekete geçmelidir. 76 saat süren tren yolculuğunun ardından Mustafa Kemal’i puslu bir havada umutsuz insanlar karşılamıştı. Türk’ün anayurdunu işgal ordularına terk eden zihniyet O’nu İstanbul’a çağırmıştı. İstanbul’da tükeniş ve çöküş vardı. Yunanlıların sembol gemisi Averof’un da aralarında bulunduğu işgalcilere meydan okuyan Mustafa Kemal Paşa, o sırada 24 metrelik istimbotun güvertesinde ve İstanbul’daydı. Mondros Mütarekesi’nin ardından İstanbul’u fiilen işgale gelen birleşik donanma ile Mirliva Mustafa Kemal’in kaderi 13 Kasım 1918 günü İstanbul’da kesişmişti. İngilizlerin HMS Superb, HMS Temeraire, HMS Agamemnon, HMS Lord Nelson, Fransızların FS Mirabo, FS Didero ve FS Jül Mişel, İtalyanların ITS Victor Emmanuel ve Yunanlıların HS Averof gibi 55 gemiden oluşan birleşik donanma, Birinci Dünya Savaşı’nı yenik bitiren Osmanlı İmparatorluğu’nun başkentini işgal için hazırlanırken, Kartal istimbotuyla Sarayburnu açıklarında giden Mirliva Mustafa Kemal, kurtuluş savaşının ilk işaret fişeğini söylemişti. Yaveri Yüzbaşı Cevad Abbas ile Dr. Ferit Talay’ın duyacağı şekilde “Geldikleri Gibi Giderler” diyen Atatürk, Anadolu’da başlatacağı ulusal savaşın müjdesini İstanbul’da Kartal (Entreprise) istimbotun güvertesinden vermişti. İstimbot tarihimiz açısından son derece önemli ama yetkililer bu önemin farkında değiller” dedi.
Neden? Başka Şehir
Kartal istimbotun künyesinin bulunmasını sağlayan deniz tarihçisi Ali Bozoğlu ise, “Cepheden cepheye koşan Mustafa Kemal Atatürk, Türk yurdunu düşmana teslim etmeyeceğini İstanbul’dan haykırmıştı. İstanbul’dan kurtuluş savaşını başlatmıştı. İstimbotun başka bir yerde sergilenmesi anlamına zarar verir. Halen İstanbul’un bir anıt gemisi yok. Kartal anıt gemi özelliğiyle şehrin tarihi değerine değer katar. Neden başka bir şehir düşünülüyor anlayamıyorum“ dedi.
Sarayburnu Olmalı
Teknenin Beşiktaş olmazsa yeni düzenlenen Sarayburnu’nda sergilenebileceğini belirten Prof. Dr. Bingür Sönmez, “Kartal, Sarayburnu’na yakışır. Sarayburnu’ndaki Atatürk heykeli 1926 yılında yapılmış ülkemizin ilk Atatürk heykelidir. O’nun isteği üzerine sırtı saraya dönüktür ve sağ ayağı Anadolu’ya doğru adım atar. Ayrıca Sarayburnu açıkları, tarihe geçen bu sözlere ilham veren sahnenin yaşandığı yerdir. Değil Çanakkale, İstanbul dışında bir yerde sergilenmesi zaman-mekan ilişkisine terstir” derken Kartal İstimbot Platformu Üyesi Kaptan Adil Tuğcu; “Kartal İstimbotu tarihe geçtiği bir çevre dışında sergilenebilir mi? Tarihi olayların değerlendirilmesinde iki ilke esastır: Olayın mekanı ve zamanı.” dedi.
Büyük Taarruzu Leopar Tanklarıyla Canlandırmak
Kartal İstimbot Platformu Üyesi Kaptan Adil Tuğcu; “Kartal İstimbotu tarihe geçtiği bir çevre dışında sergilenebilir mi? Tarihi olayların değerlendirilmesinde iki ilke esastır: Olayın mekanı ve zamanı. İlgili olayın anıtlaştırılması ise olayının geçtiği mekanda (çevrede) ve zamanın (dönemin) üslubuna bağlı kalınarak yapılır. Müzeciliğin esası budur. Büyük Taarruzu Haymana ovasında Leopar tanklarıyla canlandırmak gibi absürt bir düşüncedir. Kartal İstimbotu ve tarihi çevre İstanbul Boğazı güney girişidir. Kartal İstimbotu’nu bu çevre dışında sergilemek onu tarihi olayın (İstanbul’un işgali) mekanından koparmak ile eş anlamlıdır. Nusrat’ın daimi sergi alanı Haliç olabilir mi! Ben yaptım oldu denilirse yapılır ancak görenler aşağıdaki örnekte olduğu gibi bu işte bir yapaylık ve zorlama olduğunu hemen fark ederler.” dedi.
Kartal Anıt Gemidir İstanbul’da Kalmalıdır
Yenilenme sürecini başarıyla yöneten Kaptan Levent Akson ise, “13 Kasım 1918 günü 55 parçalık düşman donanması Mustafa Kemal’in içindeki direniş ilhamını dışa vurdurur. Kıyılardaki tüm trafik durmuş, gemilerin demirlemesini beklenirken, Mustafa Kemal Paşa hüzünlü gözlerle gemileri izler. Çelikten bir duvar gibi İstanbul’u kapatan gemilere o zaman ki ismi Entreprise olan küçük tekne ile meydan okumuştur Mustafa Kemal Paşa. Tesadüfen söylenmeyen bu sözlerin yeri İstanbul’dur, tekne İstanbul’da kalmalıdır” diye duygularını açıkladı.
En iyi Yer Beşiktaş
Kartal İstimbotu Platformu Üyesi Barbaros Büyüksağnak ise, “Kartal istimbotu yanlış, haksız ve adaletsiz tüm güçlerin sonunun benzer olacağını anlatan bir semboldür. İstanbul Boğazı’ndaki yerini alması gereken bu tekne, tarihsel bilincimizin de geliştiğini gösterir. İstanbul dışında başka bir yerde sergilenmesi tarihe uygun değildir. Bahriyelilerin kanatları altında Deniz Müzesi’ne yakın, geminin ismiyle uyumlu ve Boğaziçi’nin en güzel semti Beşiktaş’ta sergilenmesinin en iyi karar olacağını düşünüyoruz” derken Kartal istimbotunun hurdaya gitmemesini sağlayan en önemli isimlerden Arif Ertik ise, “Gözümün önünde Tuzla’da yarı batıktı. İstanbul’da kalması anlamına anlam katar. Çünkü, İstanbul Atamızın çok sevdiği ve tarihi anlamı olan bir şehir. Başka bir şehirde sergilenmesi doğru değil” dedi.